Τα 147 Δελφικά
Παραγγέλματα ή Πυθίας Γράμματα κι η Ηθική Φιλοσοφία τους.
Τα Δελφικά Παραγγέλματα είναι οι Εντολές που άφησαν στους Έλληνες οι Σοφοί της Αρχαίας Ελλάδας. Μία πολύτιμη Κληρονομιά Γνώσης και Σοφίας γιά τις επερχόμενες Γενεές. Οι Αρχαίοι Έλληνες Ιερείς δεν έδιναν Συμβουλές ούτε άκουγαν τις εξομολογήσεις των Πιστών, αλλά ασχολούνταν μόνο με την τέλεση των Θυσιών και των άλλων Ιεροτελεστιών.
Η Ηθική Εκπαίδευση και
Καθοδήγηση των Πολιτών ξεκινούσε από τους Παιδαγωγούς και Παιδοτρίβες της
νεαρής ηλικίας και συνεχιζόταν αργότερα στα Μαντεία, τα οποία, εκτός από τις
Χρησμοδοτήσεις τους γιά τα μελλούμενα και τις Θελήσεις των Θεών, έδιναν και ένα
πλήθος Ηθικών Παραγγελμάτων και Προτροπών, συμβουλευτικού χαρακτήρα, γιά τα
προβλήματα της καθημερινής ζωής.
Περίοπτη θέση κατείχε
σε όλα αυτά το διάσημο σε όλο τον Κόσμο Μαντείο των Δελφών, του οποίου τα Ηθικά
Παραγγέλματα είχαν καταγραφεί στους τοίχους του Πρόναου του Ναού του Απόλλωνος,
στο υπέρθυρο και σε διάφορες στήλες που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά στις
πλευρές του Ναού. Τα 147 Δελφικά Παραγγέλματα ή Πυθίας Γράμματα, ήταν λιτά
Αποφθέγματα ελαχίστων λέξεων κι ανήκαν στους 7 Σοφούς της Αρχαιότητας: Τον Θαλή
τον Μιλήσιο, τον Πιττακό τον Μυτιληναίο, τον Βία τον Πρηνεύ, τον Σόλωνα τον
Αθηναίο, τον Κλεόβουλο τον Ρόδιο, τον Περίανδρο τον Κορίνθιο και τον Χίλωνα τον
Λακεδαιμόνιο.
Στο αέτωμα του Ναού
δέσποζαν τα τρία σπουδαιότερα Δελφικά Παραγγέλματα, τα οποία εύκολα μπορούσε να
διακρίνει ο πλησιάζων Επισκέπτης:
Κάτω αριστερά το ΓΝΩΘΙ
ΣΑΥΤΟΝ (να γνωρίσεις τον εαυτό σου). Κάτω δεξιά το ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ (να κάνεις τα
πάντα με μέτρο, αποφεύγοντας την υπερβολή). Ανάμεσά τους, στη κορυφή, το ΕΝ
ΔΕΛΦΟΙΣ Ε (ή ΕΙ), γιά το οποίο ο Ιερέας των Δελφών Πλούταρχος έγραψε ολόκληρη
Πραγματεία (Περί τού έν Δελφοίς Ε), προσπαθώντας να ερμηνεύσει την απωλεσθείσα
σημασία του. Ο θαυμασμός των Αρχαίων Ελλήνων γιά τ' αναρτημένα αυτά Αποφθέγματα
στο Μαντείο των Δελφών ήταν τόσο μεγάλος, ώστε ο Λυρικός Ποιητής Πίνδαρος (522
π.Χ.) θεωρούσε τους 7 Σοφούς Γιούς του Ήλιου, που με την ακτινοβολία τους
φώτιζαν και καθοδηγούσαν τον Άνθρωπο στην οδό της Αρετής. Αυτά τα Σοφά Παραγγέλματα
χρησιμοποιήθηκαν στην συνέχεια κι από άλλους Λαούς, που τα παρουσίασαν ως
Θρησκευτικές Εντολές.
Γενικότερα, τα Δελφικά
Παραγγέλματα είναι λιτές αποφθεγματικές εκφράσεις, δύο έως πέντε λέξεων, μεστές
Σοφίας, με συμβουλευτικό και προτρεπτικό χαρακτήρα, που επιτάσσουν την Αρετή
και δημιουργούν από μόνα τους, συνολικά, μία πλήρη Ηθική Διδασκαλία. Να τα
Παραγγέλματα αυτά, όπως οι Επισκέπτες της Αρχαιότητας αντίκριζαν στους Δελφούς.
Εν δέ τώ προνάω τά έν Δελφοίς γεγραμμένα, έστιν ώφελήματα άνθρώποις, Παυσανίας.
1. ΕΠΟΥ ΘΕΩ. Να
ακολουθούμε τον Θεό.
2. ΘΕΟΥΣ ΣΕΒΟΥ. Να
σεβόμαστε τους Θεούς.
3. ΓΟΝΕΙΣ ΑΙΔΟΥ. Να
σεβόμαστε τους Γονείς μας.
4. ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΝ ΑΙΔΟΥ.
Να σεβόμαστε τους μεγαλύτερους.
5. ΙΚΕΤΑΣ ΑΙΔΟΥ. Να
σεβόμαστε αυτούς που μας ικετεύουν.
6. ΣΕΑΥΤΟΝ ΑΙΔΟΥ. Να
σεβόμαστε τον εαυτό μας.
7. ΦΟΝΟΥ ΑΠΕΧΟΥ. Να μη
φονεύουμε.
8. ΟΡΚΩ ΜΗ ΧΡΩ. Να μην
ορκιζόμαστε.
9. ΟΥΣ ΤΡΕΦΕΙΣ, ΑΓΑΠΑ.
Να αγαπάμε αυτούς που τρέφουμε.10. ΕΣΤΙΑΝ ΤΙΜΑ. Να τιμάμε το σπίτι μας.
11. ΓΑΜΟΥΣ ΚΡΑΤΕΙ. Να
σεβόμαστε τον γάμο μας.
12. ΓΑΜΕΙΝ ΜΕΛΛΟΝ
ΚΑΙΡΟΝ ΓΝΩΘΙ. Να παντρευόμαστε την κατάλληλη στιγμή.
13. ΕΞ ΕΥΓΕΝΩΝ ΓΕΝΝΑ.
Να προσπαθούμε να συγγενεύσουμε με καλούς ανθρώπους.
14. Ο ΜΕΛΛΕΙΣ ΔΟΣ. Να
δίνουμε φροντίδα (αγάπη) σε όσους νοιαζόμαστε.
15. ΗΤΤΩ ΥΠΕΡ ΔΙΚΑΙΟΥ.
Να μαχόμαστε για το δίκαιο , το καλό, το σωστό, το χρήσιμο.
16. ΦΡΟΝΕΙ ΘΝΗΤΑ. Να
σκεφτόμαστε όπως αρμόζει σε θνητούς (όχι ως θεοί).
17. ΕΥ ΠΑΣΧΕ ΘΝΗΤΟΣ. Να
υπομένουμε ότι συμβεί ως θνητοί.
18. ΑΡΧΕ ΣΕΑΥΤΟΥ. Να
κυριαρχούμε (επιβαλλόμαστε) του εαυτού μας (αυτοπειθαρχία).
19. ΘΥΜΟΥ ΚΡΑΤΕΙ. Να
συγκρατούμε τον θυμό μας.
20. ΟΜΙΛΕΙ ΠΡΑΩΣ. Να
ομιλούμε με πραότητα.
21. ΗΔΟΝΗΣ ΚΡΑΤΕΙΝ. Να
είμαστε εγκρατείς.
22. ΓΛΩΤΤΑΝ ΙΣΧΕ. Nα
συγκρατούμε τη γλώσσα μας.
23. ΓΛΥΤΤΗΣ ΑΡΧΕ. Να
κυριαρχούμε στη γλώσσα μας.
24. ΜΗ ΘΡΑΣΥΝΟΥ. Να μην
είμαστε θρασείς.
25. ΑΡΡΗΤΑ ΜΗ ΛΕΓΕ. Να
μην αποκαλύπτουμε μυστικά.
26. ΛΕΓΕ ΕΙΔΩΣ. Να λέμε
ό,τι γνωρίζουμε.
27. ΟΦΘΑΛΜΟΥ ΚΡΑΤΕΙ. Να
ελέγχουμε ό,τι βλέπουμε.
28. ΠΙΝΩΝ ΑΡΜΟΖΕΣ. Όταν
πίνουμε, να είμαστε συγκρατημένοι.
29. ΑΚΟΥΣΑΣ ΝΟΕΙ. Να
κατανοούμε αφού ακούσουμε (ν' αντιλαμβανόμαστε με τα μάτια του νου).
30. ΦΡΟΝΗΣΙΝ ΑΣΚΕΙ. Να
καλλιεργούμε τη σκέψη, τον νου.
31. ΜΕΛΕΤΕΙ ΤΟ ΠΑΝ. Να
μελετάμε τα πάντα.
32. ΒΟΥΛΕΥΟΥ ΧΡΟΝΩ. Να
σκεπτόμαστε τα χρήσιμα.
33. ΓΝΟΥΣ ΠΡΑΤΤΕ. Να
πράττουμε μ' επίγνωση.
34. ΠΑΣΙ ΔΙΑΛΕΓΟΥ. Να
συνδιαλεγόμαστε με όλους.
35. ΑΚΟΥΕ ΠΑΝΤΑ. Να
ακούμε τα πάντα.
36. ΑΚΟΥΩΝ ΟΡΑ. Όταν
ακούμε, βλέπουμε.
37. ΔΟΞΑΝ ΔΙΩΚΕ. Να
επιδιώκουμε τη δόξα ή να γνωρίζουμε κι άλλες γνώμες.
38. ΔΟΞΑΝ ΜΗ ΛΕΙΠΕ. Να
μην υποτιμούμε τη Δόξα.
39. ΚΑΛΟΝ ΤΟ ΛΕΓΕ. Να
λέμε το Ορθό, το Δίκαιο, την Αλήθεια.
40. ΕΥΛΟΓΕΙ ΠΑΝΤΑΣ. Να
λέμε καλά λόγια γιά όλους.
41. ΟΣΙΑ ΚΡΙΝΕ. Να
κρίνουμε με αγιότητα.
42. ΕΥΓΕΝΕΙΑΝ ΑΣΚΕΙ. Να
είμαστε ευγενείς ή να έχουμε ευγενική ψυχή.
43. ΦΙΛΟΦΡΟΝΕΙ ΠΑΣΙΝ.
Ν' αγαπάμε τους πάντες και τα πάντα.
44. ΕΥΠΡΟΣΗΓΟΡΟΣ ΓΙΝΟΥ.
Να είμαστε ευπροσήγοροι (παρηγορητικοί).
45. ΕΥΦΗΜΟΣ ΙΣΘΙ. Να
έχουμε καλή φήμη.
46. ΕΥΦΗΜΙΑΝ ΑΣΚΕΙ. Να
χρησιμοποιούμε την καλή μας φήμη.
47. ΦΥΛΑΚΗΝ ΠΡΟΣΕΧΕ. Να
είμαστε σε εγρήγορση.
48. ΟΜΟΙΟΙΣ ΧΡΩ. Να
συναναστρεφόμαστε με τους ομοίους μας.
49. ΟΡΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. Να
προνοούμε γιά το μέλλον.
50. ΥΒΡΙΝ ΜΙΣΕΙ. Να μη
βρίζουμε, να μισούμε την ύβρη.
51. ΕΥΧΟΥ ΔΥΝΑΤΑ. Να
ευχόμαστε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας (αληθινά).
52. ΧΡΗΣΜΟΥΣ ΘΑΥΜΑΣΕ.
Να εκτιμούμε τους Χρησμούς.
53. ΦΙΛΟΙΣ ΒΟΗΘΕΙ. Να
βοηθάμε τους φίλους.
54. ΦΙΛΙΑΝ ΑΓΑΠΑ. Να
αγαπάμε τη Φιλία.
55. ΦΙΛΟΙΣ ΕΥΝΟΕΙ. Να
ευνοούμε (βοηθάμε) τους φίλους.
56. ΦΙΛΙΑΝ ΦΥΛΑΤΤΕ. Να
διαφυλάττουμε τη Φιλία.
57. ΦΙΛΩ ΧΑΡΙΖΟΥ. Να
είμαστε πάντα διαθέσιμοι στους φίλους μας (ή σε αυτούς που αγαπάμε).
58. ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΔΙΔΑΣΚΕ.
Να διδάσκεις τους νεότερους.
59. ΥΙΟΥΣ ΠΑΙΔΕΥΕ. Να
εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας.
60. ΣΟΦΙΑΝ ΖΗΤΕΙ. Ν' αναζητούμε
τη Σοφία, να είμαστε φιλομαθείς (Φίλοι της Σοφίας).
61. ΜΑΝΘΑΝΩΝ ΜΗ ΚΑΜΝΕ.
Να μην κουραζόμαστε να μαθαίνουμε.
62. ΓΝΩΘΙ ΜΑΘΩΝ. Να
γνωρίζουμε αφού μάθουμε.
63. ΣΟΦΟΙΣ ΧΡΩ. Να
συναναστρεφόμαστε με Σοφούς ή να χρησιμοποιούμε τη Σοφία τους.
64. ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΓΙΝΟΥ. Να
γίνουμε Φιλόσοφοι.
65. ΣΑΥΤΟΝ ΙΣΘΙ. Να μη
χάνουμε τον εαυτό μας.
66. ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ. Να
γνωρίζουμε τον εαυτό μας (πρώτα).
67. ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΝΤΕΧΟΥ.
Να προσηλωνόμαστε στην Εκπαίδευσή μας και να υπομένουμε τις δυσκολίες της.
68. ΗΘΟΣ ΔΟΚΙΜΑΖΕ. Να
επιδοκιμάζεις το Ήθος.
69. ΤΕΧΝΗ ΧΡΩ. Ν' ασκούμε
ή να χρησιμοποιούμε την Τέχνη.
70. ΕΥΕΡΓΕΣΙΑΣ ΤΙΜΑ. Να
εκτιμούμε τις ευεργεσίες που μας γίνονται.
71. ΑΓΑΘΟΥΣ ΤΙΜΑ. Να
τιμούμε τους Αγαθούς (τις καλές πράξεις των άλλων).
72. ΕΠΑΙΝΕΙ ΑΡΕΤΗΝ. Να
επαινούμε την Αρετή (ή τον ενάρετο).
73. ΤΥΧΗΝ ΝΟΜΙΖΕ. Να
έχουμε κατά νου το τυχαίο που θα συμβεί (πρόληψη).
74. ΤΥΧΗ ΜΗ ΠΙΣΤΕΥΕ. Να
μην πιστεύουμε στην τύχη (στα τυχερά παιχνίδια) ή να μη γινόμαστε τυχοδιώκτες.
75. ΤΥΧΗΝ ΣΤΕΡΓΕ. Ν' αποδεχόμαστε
τα μοιραία γεγονότα-ατυχίες της ζωής μας.
76. ΕΓΓΥΗΝ ΦΕΥΓΕ. Ν' αποφεύγουμε
να εγγυόμαστε γιά κάποιον ή γιά κάτι.
77. ΧΑΡΙΝ ΕΚΤΕΛΕΙ. Να
κάνουμε χάρες.
78. ΕΥΤΥΧΙΑΝ ΕΥΧΟΥ. Να
ευχόμαστε Ευτυχία.
79. ΟΝΕΙΔΟΣ ΕΧΘΑΙΡΕ. Να
εχθρεύεσαι τον χλευασμό.
80. ΥΒΡΙΝ ΑΜΥΝΟΥ. Να
προφυλάσσεσαι από την ύβρη.
81. ΛΕΓΕ ΠΡΑΤΤΕ ΔΙΚΑΙΑ.
Να πράττουμε δίκαια.
82. ΚΡΙΝΕ ΔΙΚΑΙΑ. Να
κρίνουμε δίκαια ή να είμαστε δίκαιοι στην κριτική μας.
83. ΑΔΙΚΕΙΝ ΜΙΣΕΙ. Να
μισούμε την αδικία.
84. ΚΡΙΤΗΝ ΓΝΩΘΙ. Να
γνωρίζουμε τον Κριτή μας.
85. ΑΔΩΡΟΔΟΚΗΤΟΣ
ΔΙΚΑΖΕ. Να δικάζουμε χωρίς δωροδοκία.
86. ΑΙΤΙΩ ΠΑΡΟΝΤΑ. Ν' αιτιολογούμε
όσα μας συμβαίνουν.
87. ΥΙΟΙΣ ΜΗ
ΚΑΤΑΘΑΡΡΕΙ. Να μην αποκαρδιώνουμε τα παιδιά μας.
88. ΚΟΙΝΟΣ ΓΙΝΟΥ. Να
είμαστε Κοινωνικοί.
89. ΑΠΟΚΡΙΝΟΥ ΕΝ ΚΑΙΡΩ.
Ν' αποκρινόμαστε τον κατάλληλο καιρό.
90. ΠΡΑΤΤΕ ΑΜΕΤΑΝΟΗΤΩΣ.
Να πράττουμε με σιγουριά (δίχως αμφιβολίες).
91. ΕΛΠΙΔΑ ΑΙΝΕΙ. Να
δοξάζεις την ελπίδα (να μην απογοητευόμαστε ή να μη χάνουμε την ελπίδα μας).
92. ΤΩ ΒΙΩ ΜΑΧΟΥ. Να
μαχόμαστε (αγωνιζόμαστε) γιά τη ζωή.
93. ΑΤΥΧΟΥΝΤΙ ΣΥΝΑΧΘΟΥ.
Να συμπάσχουμε με τον δυστυχή.
94. ΧΡΟΝΟΥ ΦΕΙΔΟΥ. Να
εκμεταλλευόμαστε τον χρόνο μας.
95. ΠΕΡΑΣ ΕΠΙΤΕΛΕΙ ΜΗ
ΑΠΟΔΕΙΛΙΩΝ. Να μη διστάζουμε να τελειώνουμε ό,τι αρχίζουμε.
96. ΕΠΙΤΕΛΕΙ ΣΥΝΤΟΜΩΣ.
Να πληρώνουμε (τελειώνουμε) αμέσως ή χωρίς αναβολή.
97. ΚΑΙΡΟΝ ΠΡΟΣΔΕΧΟΥ.
Να δεχόμαστε τον χρόνο.
98. ΓΗΡΑΣ ΠΡΟΣΔΕΧΟΥ. Ν'
αποδεχόμαστε το γήρας.
99. ΑΜΑΡΤΑΝΩΝ ΜΕΤΑΝΟΕΙ.
Να μετανοούμε για τις ανομίες, λάθη, αμαρτίες μας.
100. ΕΡΙΝ ΜΙΣΕΙ. Να
μισούμε την έριδα (φιλονικία).
101. ΟΜΟΝΟΙΑΝ ΔΙΩΚΕ. Να
επιδιώκουμε την Ομόνοια (Ειρήνη, Ομοψυχία).
102. ΒΙΑΣ ΜΗ ΕΧΟΥ. Ν' αποφεύγουμε
τη βία.
103. ΒΙΑΝ ΜΗΔΕΝ
ΠΡΑΤΤΕΙΝ. Να μην κάνουμε τίποτα με βία.
104. ΝΟΜΩ ΠΕΙΘΟΥ. Να
πειθαρχούμε στον Νόμο ή να είμαστε Νομοταγείς.
105. ΤΟ ΚΡΑΤΟΥΝ ΦΟΒΟΥ.
Να φοβόμαστε τον ανώτερο (ή τον Άρχοντα).
106. ΘΝΗΣΚΕ ΥΠΕΡ
ΠΑΤΡΙΔΟΣ. Να πεθαίνουμε γιά την Πατρίδα.
107. ΕΧΘΡΟΥΣ ΑΜΥΝΟΥ. Να
προφυλασσόμαστε από τους εχθρούς μας.
108. ΕΠΙ ΡΩΜΗ ΜΗ ΚΑΥΧΩ.
Να μην καυχιόμαστε γιά τη δύναμή μας.
109. ΜΗ ΑΡΧΕ ΥΒΡΙΖΕΙΝ.
Να μην κυριαρχούμε με αλαζονεία.
110. ΛΑΒΩΝ ΑΠΟΔΟΣ. Όταν
λαμβάνουμε, να δίνουμε.
111. ΕΥΓΝΩΜΩΝ ΓΙΝΟΥ. Να
είμαστε ευγνώμονες.
112. ΠΡΟΝΟΙΑΝ ΤΙΜΑ. Να
εκτιμούμε τη βοήθεια από όπου κι αν προέρχεται.
113. ΥΦΟΡΩ ΜΗΔΕΝΑ.
Κανέναν να μην βλέπουμε με καχυποψία.
114. ΑΛΛΟΤΡΙΩΝ ΑΠΕΧΟΥ.
Να απέχουμε από κακίες, δολοπλοκίες (αλλότρια).
115. ΨΕΓΕ ΜΗΔΕΝΑ. Να
μην κατηγορούμε κανέναν.
116. ΔΙΑΒΟΛΗΝ ΜΙΣEI. Να
μισούμε τη διαβολή (να μη βάζουμε λόγια).
117. ΦΘΟΝΕΙ ΜΗΔΕΝΙ.
Κανέναν να μην φθονούμε ή ζηλεύουμε.
118. ΑΠΕΧΘΕΙΑΝ ΦΕΥΓΕ.
Ν' αποφεύγεις την απέχθεια (κακία).
119. ΕΧΘΡΑΣ ΔΙΑΛΥΕ. Να
διαλύουμε τις έχθρες.
120. ΚΑΚΙΑΝ ΜΙΣΕΙ. Να
μισούμε την κακία.
121. ΚΑΚΙΑΣ ΑΠΕΧΟΥ. Να
απέχουμε από την κακία.
122. ΔΟΛΟΝ ΦΟΒΟΥ. Να
φοβόμαστε τον δόλο.
123. ΑΠΟΝΤΙ ΜΗ ΜΑΧΟΥ.
Να μην κακολογούμε αυτόν που είναι απών.
124. ΠΛΟΥΤΕΙ ΔΙΚΑΙΩΣ.
Να πλουτίζουμε δίκαια.
125. ΔΙΚΑΙΩΣ ΚΤΩ. Ν' αποκτούμε
τίμια (δίκαια).
126. ΠΟΝΕΙ ΜΕΤ’
ΕΥΚΛΕΙΑΣ. Να κοπιάζουμε δίκαια.
127. ΠΛΟΥΤΩ ΑΠΟΣΤΕΙ. Ν'
αποστασιοποιούμαστε από τον Πλούτο.
128. ΧΡΩ ΧΡΗΜΑΣΙ. Να
χρησιμοποιούμε τα χρήματά μας.
129. ΔΑΠΑΝΩΝ ΑΡΧΟΥ. Να
ελέγχουμε τις Δαπάνες μας.
130. ΕΧΩΝ ΧΑΡΙΖΟΥ. Όταν
έχουμε, να χαρίζουμε.
131. ΧΑΡΙΖΟΥ ΕΥΛΑΒΩΣ.
Λογικά να χαρίζουμε.
132. ΚΤΩΜΕΝΟΣ ΗΔΟΥ. Να
ευχαριστιόμαστε με αυτά που αποκτάμε.
133. ΕΡΓΑΖΟΥ ΚΤΗΤΑ. Να
κοπιάζουμε γιά πράγματα άξια κτήσης.
134. ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.
Κάθε τι που έχει μέτρο είναι άριστο, δηλαδή το καλύτερο.
135. ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ. Τίποτα
να μην είναι υπερβολικό.
136. ΕΥΣΕΒΕΙΑΝ ΦΥΛΑΤΤΕ.
Να είμαστε Ευσεβείς.
137. ΑΙΣΧΥΝΗΝ ΣΕΒΟΥ. Να
σεβόμαστε την εντροπή.
138. ΚΙΝΔΥΝΕΥΕ
ΦΡΟΝΥΜΩΣ. Με σύνεση και λογική να κινδυνεύουμε.
139. ΜΗ ΕΠΙ ΠΑΝΤΙ
ΛΥΠΟΥ. Να μη λυπόμαστε γιά το κάθε τι.
140. ΑΛΥΠΩΣ ΒΙΟΥ. Να
επιδιώκουμε να ζούμε χωρίς λύπες.
141. ΤΕΛΕΥΤΩΝ ΑΛΥΠΟΣ.
Να πεθαίνουμε χωρίς λύπη.
142. ΙΔΙΑ ΦΥΛΑΤΤΕ. Να
προστατεύουμε τα δικά μας.
143. ΤΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΘΗΡΩ.
Να κυνηγάμε το καλό μας.
144. ΣΕΑΥΤΟΝ ΕΥ ΠΟΙΕΙ.
Να κάνουμε ό,τι καλύτερο για τον εαυτό μας.
145. ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ
ΣΤΕΦΑΝΟΥ. Να τιμούμε τους Προγόνους.
146. ΕΠΙ ΝΕΚΡΩ ΜΗ ΓΕΛΑ.
Να μην κοροϊδεύουμε τους νεκρούς.
147. ΕΠΑΓΓΕΛΟΥ ΜΗΔΕΝΙ.
Να μη διατάζουμε κανέναν.
ΠΑΙΣ ΩΝ ΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΘΙ,
ΗΒΩΝ ΕΓΚΡΑΤΗΣ, ΜΕΣΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ, ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΣΟΦΟΣ. Παιδιά να είμαστε Κόσμιοι,
έφηβοι Εγκρατείς, άνδρες Δίκαιοι, γέροντες Σοφοί.
Εκτός από τα παραπάνω,
υπάρχουν κι άλλες Αρχαιοελληνικές Ηθικές Ρήσεις και Γνωμικά μεστότατα Σοφίας,
όπως τα εξής:
Καλώς πένεσθαι μάλλον,
η πλουτεΐν κακώς (καλύτερα να είσαι φτωχός και δίκαιος παρά πλούσιος κι
άδικος). Αντιφάνης.
Ζημίαν αίρείσθαι μάλλον
η κέρδος αίσχρόν (να προτιμάς τη ζημιά πιό πολύ παρά το αισχρό κέρδος). Χίλων.
Ύπέρ σεαυτού μη φράσης
εγκώμιον (μην επαινείς ποτέ τον εαυτό σου). Μένανδρος.
Ευτυχών μη ϊσθι
υπερήφανος, άπορησας μη ταπεινού (όταν ευτυχήσεις να μην είσαι υπερήφανος κι
όταν βρίσκεσαι σε δυσκολία να μην ταπεινώνεσαι). Κλεόβουλος και Περίανδρος.
Δόλιον άνδρα φεύγε παρ’
ολου του βίου (ν' αποφεύγεις τον δόλιο άνθρωπο σε όλη σου τη ζωή). Μένανδρος.
Πρός κέντρα μη λάκτιζε,
μη πταίσας μογης (να μην κλωτσάς τ' αγκάθια, διότι με τα κτυπήματα μπορεί να
πληγωθείς). Αισχύλος.
Βία μηδέ πράττειν (να
μην κάνεις τίποτα με τη βία). Κλεόβουλος.
Τό ξίφος άμφιβαλου πρός
μη φόνον άλλά ες άμυναν (να μην σύρεις το ξίφος γιά να φονεύσεις, αλλά γιά ν' αμυνθείς).
Φωκυλίδης.
Ίσχυρόν οντα, πράον
είναι, οπως οί πλησίον αιδώνται μάλλον ή φοβώνται (όταν έχεις ισχύ να είσαι
πράος, γιά να σε σέβονται οι άλλοι κι όχι να σε φοβούνται). Χίλων.